سونوگرافی رحم یک روش تصویربرداری پزشکی است که با استفاده از امواج صوتی برای بررسی ساختار و وضعیت رحم و بافتهای اطراف آن استفاده میشود. این فرآیند به طور معمول توسط یک تکنسین سونوگرافی یا پزشک رادیولوژی انجام میشود. سونوگرافی رحم ممکن است برای تشخیص و ارزیابی مشکلاتی مانند تودههای رحمی، التهابات، پولیپها، فیبروئیدها، آسیبهای عضلات رحم و ارزیابی نقاط دیگری که ممکن است بر روی رحم تاثیر داشته باشند، استفاده شود.
دلیل انجام سونوگرافی رحم
سونوگرافی رحم در موارد بسیار زیادی پیشنهاد میشود که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
بررسی تودههای رحمی: سونوگرافی رحم برای شناسایی و ارزیابی تودههای مختلفی که ممکن است در رحم وجود داشته باشند، از جمله فیبروم ها، پولیپها و سایر تودههای خوش خیم یا بدخیم استفاده میشود.
تشخیص التهابات و عفونتها: با استفاده از سونوگرافی رحم، میتوان التهابات و عفونتهای مختلفی که ممکن است رحم را تحت تاثیر قرار دهند، شناسایی کرد.
ارزیابی خونریزی غیرطبیعی واژینال: با سونوگرافی رحم میتوان علل خونریزیهای غیر طبیعی واژینال را شناسایی کرد.
ارزیابی مشکلات نازایی: در مواردی که زوجین مشکلات نازایی دارند، سونوگرافی رحم میتواند به دنبال شناسایی علایم و عواملی باشد که ممکن است توانایی باروری را تحت تاثیر قرار داده باشند.
ارزیابی تغییرات ناخواسته در رحم: سونوگرافی رحم میتواند برای ارزیابی تغییرات ناخواسته مانند ضخامت غیر طبیعی دیواره رحم استفاده شود.
ارزیابی علائم درد و ناراحتی: در صورت وجود علائم ناراحتی یا درد در منطقه رحم، سونوگرافی میتواند به منظور شناسایی عوامل مختلفی که ممکن است این علایم را به همراه داشته باشند، مورد استفاده قرار گیرد.
پیگیری درمانهای مرتبط: پس از انجام درمانهای مرتبط با مشکلات رحم مانند درمان فیبروم ها یا پولیپها، سونوگرافی ممکن است برای پیگیری نتایج و ارزیابی تغییرات پس از درمان مورد استفاده قرار گیرد.
ارزیابی ناهنجاریها: سونوگرافی رحم ممکن است برای ارزیابی ناهنجاریهای سایر اعضای داخلی مانند تشخیص بارداری خارج از رحم یا تشخیص بیماریهای سایر اعضای داخلی استفاده شود.
پیشگیری و ارزیابی در دوره بارداری: در دوران بارداری، سونوگرافی رحم برای پیگیری رشد جنین، ارزیابی سلامت رحم و مشکلات مرتبط با بارداری مورد استفاده قرار گیرد.
بررسی عملکرد IUD: زنانی که به منظور پیشگیری از بارداری از دستگاه IUD استفاده می کنند به منظور بررسی عملکرد آن می توانند از سونوگرافی رحم استفاده کنند.
بررسی دلیل سقط: زنانی که دچار سقط جنین شدهاند با انجام سونوگرافی میتوانند دلایل آن را بررسی و شناسایی کنند.
بررسی تخمدانها در سونوگرافی رحم
در سونوگرافی رحم، علاوه بر بررسی رحم، تخمدانها نیز معمولاً مورد بررسی قرار میگیرند. برخی از مواردی که در بررسی تخمدانها در سونوگرافی رحم مورد توجه قرار میگیرند عبارتند از:
اندازه و شکل تخمدانها: در این نوع سونوگرافی، اندازه و شکل تخمدانها مورد بررسی قرار میگیرد تا هرگونه ناهنجاری یا تغییر در اندازه یا شکل آنها شناسایی شود.
وجود تودهها یا سایر ناهنجاریها: سونوگرافی برای شناسایی تودههای خوب یا بد خیم، لوله های فالوپ و دیگر ناهنجاریهای موجود در تخمدانها استفاده میشود.
ارزیابی تخمکگذاری: در صورت نیاز، سونوگرافی میتواند برای ارزیابی فرایند تخمکگذاری و شناسایی تخمکهای بالغ استفاده شود.
ارزیابی پلیکیستیک تخمدان: در برخی از موارد، سونوگرافی ممکن است برای تشخیص پلیکیستیک تخمدان استفاده شود، که مشخصههای خاصی مانند وجود بیش از حد حفرات تخمدانی را نشان میدهد.
ارزیابی مشکلات باروری: سونوگرافی میتواند برای ارزیابی مشکلات باروری مرتبط با تخمدانها مانند تشخیص عدم تخمکگذاری یا مشکلات سایر آسیبهای تخمدانی مورد استفاده قرار گیرد.
نحوه انجام سونوگرافی رحم
سونوگرافی رحم معمولا به دو روش انجام میشود که عبارت است از:
✳️ سونوگرافی رحم از روی شکم
این روش معمولاً برای بیمارانی با شکم پرده بزرگ، مثلاً در دوران بارداری، استفاده میشود.جهت انجام سونوگرافی رحم از روی شکم معمولاً باید مثانه پر باشد، بنابراین از چند ساعت پیش از سونوگرافی به میزان کافی آب بنوشید.
پس از اینکه بیمار روی تخت مخصوص دراز کشید لباسهای خود در ناحیه شکم را باز مینماید (بهتر است پیش از حضور در بهترین مرکز سونوگرافی در تهران لباسهایی راحت بپوشید)، سپس مقداری ژل روی شکم اعمال میشود و در مرحلهی بعد یک پروب کوچک بر روی نقاط مختلف شکم حرکت داده میشود تا پزشک بتواند نقاط مختلف رحم را روی مانیتو مشاهده نماید، در حین معاینه تصاویری از بخشهای مختلف رحم تهیه میشود. در انتها ژل از روی شکم پاک میشود و بیمار میتواند لباسهای خود را بپوشد.
✳️ سونوگرافی ترانس واژینال
در این روش، یک سوند (مانند یک پروب) که مخصوص به عمل جراحی است، به داخل واژن وارد شده و سپس به داخل رحم هدایت میشود. این روش دقیقتر است و برای تصویربرداری رحم و تخمدانها در مواردی مانند بررسی نازایی یا مشکلات تخمدانی مورد استفاده قرار میگیرد. اما بنا به دلایل زیادی بسیاری از خانمها تمایلی به انجام این سونوگرافی ندارند، بنابراین همیشه در اولین مرحله سونوگرافی از روی شکم انجام میشود و در صورتی که نتایج مورد نظر حاصل نشود یا اندازه رحم بیشتر از حد نرمال باشد پزشک تقاضای سونوگرافی ترانس واژینال را میدهد.
نحوه دراز کشیدن روی تخت جهت انجام سونوگرافی ترانس واژینال مانند زمانی میباشد که جهت معاینهی لگن دراز میکشید. پس از اینکه در موقعیت مناسب قرار گرفتید یک پروب داخل واژن میشود تا تصاویری از رحم با جزئیات دقیقتر تهیه نماید (پروب با پوشش لاستیکی و ژل روان کننده پوشانده میشود و بیمار در هنگام ورود و خروج آن هیچ گونه دردی را حس نخواهد کرد.) برخلاف سونوگرافی از روی شکم جهت سونوگرافی به روش ترانس واژینال باید مثانه خود را تخلیه نمائید.
سوالات متداول
با توجه به اینکه سونوگرافی شما از روی شکم انجام میشود یا به صورت ترانس واژینال ممکن است لازم باشد مثانهی شما پر و یا خالی باشد، بنابراین پیش از حضور در مرکز سونوگرافی در این مورد اطلاعات لازم را کسب نمائید.
لباسهایی راحت بپوشید که بتوانید به سادگی انها را خارج نمائید. در سونوگرافی از روی شکم باید ناحیه شکم خود را به طور کامل باز نمائید و در سونوگرافی ترانس واژینال باید لباس پایین تنهی خود را به طور کامل خارج نمائید.
در صورتی که در دورهی قاعدگی قرار دارید بهتر است تا پایان دورهی خونریزی جهت سونوگرافی صبر نمائید مگر در مواردی که پزشک پیشنهاد داده است سونوگرافی شما در طی دورهی قاعدگی انجام شود.
پس از انجام سونوگرافی میتوانید به فعالیتهای روزانهی خود بپردازید و احتیاج به مراقبت و استراحت نیست.
از مهم ترین دلایلی که خانمها تمایلی به سونوگرافی ترانس واژینال ندارند عبارت است از:
✔️ عدم احساس راحتی به خصوص در مواردی که پزشک متخصص سونوگرافی مرد باشد.
✔️ خانمهایی که در گذشته هرگز رابطه جنسی نداشتهاند و باکره میباشند به دلیل ترس ناشی از آسیب به پردهی بکارت از انجام این نوع سونوگرافی خودداری مینمایند.
✔️ بیمارانی که در گروه خردسالان و نوجوانان قرار دارند برای انجام این نوع سونوگرافی دچار ترس و اضطراب میشوند و در اغلب موارد سونوگرافی ترانس واژینال برای این گروه از بیماران توصیه نمیشود.
نتایج معمولاً چند دقیقه پس از انجام سونوگرافی رحم آماده میشود، شما میتوانید تصاویر را به همراه تفسیر نتایج که توسط پزشک متخصص ارائه شده است دریافت نمائید و یا اینکه لینک نتایج برای شما و پزشک شما ارسال میشود.
نتیجه گیری
سونوگرافی رحم یک ابزار تصویربرداری پزشکی قدرتمند است که به منظور ارزیابی و بررسی ساختار و وضعیت رحم و بافتهای اطراف آن استفاده میشود. این روش با دقت و سهولت میتواند مشکلات مختلفی را شناسایی کرده و در تشخیص بیماریها و اختلالات مربوط به رحم مفید باشد. از جمله مواردی که میتوان با سونوگرافی رحم تشخیص داد، تودههای رحمی، پولیپها، فیبروم ها، عفونتها، مشکلات باروری و تغییرات ناهنجاریهای ساختاری رحم است. به دلیل سهولت استفاده و عدم نیاز به تداخل جراحی، سونوگرافی رحم یکی از روشهای اولیه و مهم در تشخیص و پیگیری مشکلات رحم محسوب میشود. با این حال، در صورت لزوم، پزشک ممکن است سایر روشهای تصویربرداری مانند سونوگرافی ترانسواژینال را توصیه کند.